Gatunek wykazuje zróżnicowanie na kilka ras geograficznych. Podgatunek nominatywny obejmuje zasięgiem Europę środkową i północną część Europy południowej, znany jest poza tym z Danii oraz południowych części Anglii i Szwecji, notowany też z Iranu i Turkiestanu. Inne podgatunki są wykazywane z południowych części Francji i Półwyspu Bałkańskiego, Kaukazu, Azji Mniejszej i Turcji. W Polsce chrząszcz rzadko i sporadycznie spotykany; należy u nas do gatunków objętych ochroną prawną. Notowany prawie ze wszystkich krain, ale niektóre dane o rozmieszczeniu opierają się na znaleziskach sprzed kilkudziesięciu, a nawet przeszło stu lat i wymagają potwierdzenia nowymi materiałami. Również niektóre wzmianki mogły dotyczyć stanowisk, na które chrząszcz został przypadkowo zawleczony. Występuje przeważnie lokalnie, choć niekiedy masowo. Ten najwspanialszy i największy chrząszcz w naszej faunie znalazł ostoję dla swego rozwoju w parkach narodowych i rezerwatach przyrody, w niektórych jednak okolicach wyginął całkowicie na skutek wycięcia starych dąbrów. Zamieszkuje tereny nizinne i pagórkowate, nie przekraczając 600 m n.p.m. Cykl rozwojowy trwa przeciętnie około 5 lat, może być skrócony do 4 lub przedłużony nawet do 7-8 lat. Larwy prowadzą podziemny tryb życia na grubych korzeniach i przy szyi korzeniowej pniaków oraz pni starych drzew. Odżywiają się głównie zewnętrznymi warstwami drewna dębu, żerować też mogą, zwłaszcza na południu, w drewnie buka, wiązu, brzozy, wierzby i drzew owocowych. Przepoczwarczenie następuje we wrześniu w kokolicie sporządzonym uprzednio przez larwę w ziemi na głębokości 15-20 cm. Postać dorosła zimuje w komorze poczwarkowej i ukazuje się na powierzchni w maju lub czerwcu. Chrząszcze odżywiają się sokami wyciekającymi z drzew oraz sokiem z nadciętych przez siebie młodych pędów krzewów i drzew. Odbywają loty w ciepłe wieczory przed zmrokiem, są wtedy łowione przez nietoperze.