Dość pospolity, ale najczęściej spotykany pojedynczo (rzadziej liczniej) okazały i przepięknie ubarwiony motyl nietrudny jest do zauważenia w słoneczne dni, kiedy szybuje majestatycznym lotem lub siedzi na wilgotnej ziemi czy pękniętej korze drzew liściastych (brzoza, dąb, olcha, wierzba i drzewa owocowe). Okres życia motyla trwa od końca VII do V, z przerwą na sen zimowy. Gąsienice żerują początkowo gromadnie na brzozach, wiązach, osikach i wierzbach od VI do VII. Dojrzałe gąsienice po ukończeniu żerowania schodzą najczęściej niżej i przepoczwarczają się na płotach, niskich krzewach, w zagłębieniach murów itp. Poczwarki mają barwę szarą, czasem ozdobione są błyszczącymi metalicznie plamami na stronie grzbietowej.
[279: Nymphalis antiopa (Linnaeus 1758) – sadownik żałobnik]

Rozpoznawanie i obserwowanie: Dymorfizmu płciowego brak. Wierzch skrzydeł czarnowiśniowy z czarną przepaską, na której leżą niebieskie kropki i szeroką jasnożółtą obwódką, wyblakłą po zimowaniu. Spód ciemny, ale też z jasną obwódką. Motyl jest nie do pomylenia z innym gatunkiem w Polsce i jest łatwo rozpoznawalny także w locie. W Gdyni rusałkę żałobnika widuje się najczęściej wczesną wiosną w lasach, kiedy jeszcze nie ma liści na drzewach. Nawet w chłodne, lecz słoneczne dni pod koniec marca, można spotkać żałobnika, jak lata między drzewami, albo jak wygrzewa się na słońcu siedząc na gołej ziemi, na pniu lub na wyschniętych liściach w osłoniętym od wiatru miejscu. Często spotyka się na ten gatunek przypadkowo, kiedy pojedyncze osobniki szybko przelatują między drzewami. Z reguły nie widuje się więcej niż jednego osobnika na raz. Czasem można go zobaczyć poza lasem, gdyż ma skłonności do wędrowania. Dużo rzadziej widuje się go latem i wczesną jesienią.
Rozwój motyla: Jaja składane są w dużych złożach (kilkadziesiąt do ponad 100) pierścieniowato na gałązkach rośliny pokarmowej. Gąsienice żerują gromadnie. Dopiero w ostatnim stadium rozpraszają się na odległość od kilku do kilkunastu metrów. Przepoczwarczają się na roślinach podszytu. Zimuje motyl w ukryciu.
Okres lotu motyla: Jedno pokolenie w roku: 2/VIII – 2/IX –– zimowanie –– 3/III – 1/VI.
Siedliska: Preferuje lasy mieszane, skraje lasów i szerokie ścieżki leśne. Czasem lata nad łąkami lub zaroślami w pobliżu lasów.